Page 34 - Przewodnik dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Język polski. Matura 2015

MATURA Z NOW ER

Wiersz „Pisanie życiorysu” dotyczy bardzo ważnej tematyki. Poetka z pozoru mówi o typowej biurokratycznej
czynności (opracowaniu własnego CV), którą wykonuje się w życiu wielokrotnie, a w rzeczywistości dotyka funda-
mentalnych problemów ludzkiej egzystencji. Pozornie niewinne wskazanie „życiorys powinien być krótki” kryje za
sobą poważne konsekwencje. Tę zwięzłość uzyskuje się bowiem przez „zamianę krajobrazów na adresy/ i chwiejnych
wspomnień w nieruchome daty”. To odhumanizowanie zostaje podkreślone za pomocą kontrastów językowych –
fakty, adresy i daty, charakterystyczne dla nomenklatury urzędowej, zostały zestawione z tym, co należy „pominąć
milczeniem”, do czego należą „psy, koty i ptaki/ pamiątkowe rupiecie, przyjaciele i sny”. Poetka ubolewa nad tym,
że współcześni ludzie zaczynają myśleć według urzędniczych szablonów, nieuwzględniających ludzkich emocji, ma-
rzeń, przyjaźni i różnych innych jednostkowych doświadczeń, przez co tracą swoją indywidualność. Zwraca uwagę,
że człowiek wręcz zatraca samego siebie, bo do czego innego niż takie zatracenie prowadzi nakaz: „pisz tak, jakbyś
ze sobą nigdy nie rozmawiał/ i omijał z daleka”.
Szczególnie boleśnie można było odczuć taki sposób traktowania ludzi w epoce komunistycznej. Człowiek był
wtedy nikim, jeśli nie poddawał się systemowi totalitarnemu. Najlepiej chyba opisał to w swojej twórczości Gustaw
Herling-Grudziński w tomie prozy „Inny świat”. Bohaterami tych opowieści są więźniowie sowieckiego obozu, któ-
rzy stają się trybikiem w wielkiej machinie niewolniczej pracy. Życie obywateli „innego świata” podobne jest do
wegetacji zwierząt czy pracy maszyny produkcyjnej, a ich oprawcy wykonują przesyłane z centrali rozkazy.
W wierszu Szymborskiej występują charakterystyczne czasowniki w trybie rozkazującym – „pisz” i „pomiń”,
które są kluczowe dla tekstu, ponieważ pokazują, że jesteśmy nieustannie poddawani czyjejś presji. Na pojawiające
się pod koniec wiersza pytanie „Co słychać?” dostajemy odpowiedź: „Łomot maszyn, które mielą papier.” To moc-
na, dramatyczna puenta tekstu. „Papier” staje się znakiem naszego życiorysu, okrojonego do wyselekcjonowanych,
bezdusznych faktów, ostatecznie nikomu niepotrzebnego. Jaki sens nadaje całemu wierszowi to metaforyczne ujęcie?
Według mnie wiersz ten kwestionuje sposób zorganizowania współczesnego, zbiurokratyzowanego świata, który od-
rzuca prawo do tego, co indywidualne, niepowtarzalne. To, co ofi cjalne, wygrywa z tym, co prywatne. Poetka mówi
nam o tym ku przestrodze.

Poziom wykonania
A. Koncepcja interpretacyjna: 9 pkt – koncepcja interpretacyjna niesprzeczna z utworem, spójna i obejmująca
sensy niedosłowne (znajduje potwierdzenie w tekście, obejmuje i łączy w całość odszukane przez piszącego
sensy utworu).
B. Uzasadnienie tezy interpretacyjnej: 15 pkt – uzasadnienie tezy interpretacyjnej trafne i pogłębione (zawiera
powiązane z tekstem, wynikające ze sfunkcjonalizowanej analizy, argumenty pozwalające odczytać sens utworu,
jest osadzone nie tylko w tekście, ale także w kontekstach).
C. Poprawność rzeczowa: 4 pkt – brak błędów rzeczowych.
D. Zamysł kompozycyjny: 6 pkt – kompozycja funkcjonalna.
E. Spójność lokalna: 2 pkt – nieznaczne zaburzenia spójności lokalnej.
F. Styl tekstu: 4 pkt – styl stosowny.
G. Poprawność językowa: 6 pkt – nieliczne błędy nierażące.
H. Poprawność zapisu: 4 pkt – zapis w pełni poprawny.

ródo: Informator o egzaminie maturalnym z jzyka polskiego od roku szkolnego 2014/2015, CKE i OKE, Warszawa 2013.

32 Jzyk polski 2014/2015