Page 14 - Teraz matura język polski - vademecum z zadaniami poziom rozszerzony

III. Nauka o języku

Wypowiedzenia oznajmujące, pytające i rozkazujące

PODZIAŁ WYPOWIEDZEŃ ZE WZGLĘDU NA INTENCJĘ WYPOWIEDZI

oznajmujące pytające rozkazujące
ma na celu poinformowanie jest pytaniem, na które wyraża polecenie, prośbę, rozkaz,
o czymś lub o kimś; jest sądem oczekuje się odpowiedzi zakaz itp.
na dany temat Którędy jechałeś? Stać!
• twierdzące: Siostra przeczytała Czy pójdziesz z nami na spacer? Chodź z nami na spacer.
książkę. Mógłby mi Pan pomóc.
• przeczące: Nie widział mnie.

Zdanie pojedyncze. Części zdania
Podział części zdania

Kapitan przez chwilę obserwował wzburzone morze.
główne części zdania podmiot Kapitan są najważniejsze w zdaniu
orzeczenie obserwował wzbogacają treść zdania,
GRAMATYKA zdania (określenia) dopełnienie morze niekoniecznie muszą w nim
wzburzone
drugorzędne części
przydawka
wystąpić
przez chwilę
okolicznik

Podmiot

Co nazywa? kto? co?
wykonawcę czynności (osobę, rzecz np. Kapitan stoi na pokładzie. Okręt płynie.
lub zjawisko), którą określa orzeczenie
kogo? czego?
Na jakie pytania odpowiada? np. Lat przybywa. Zabrakło mleka do kawy.
Rodzaje podmiotów
podmiot gramatyczny podmiot logiczny podmiot domyślny podmiot szeregowy
(w mianowniku) (w dopełniaczu)
• wyrażony rzeczowni­ • wyrażony rzeczowni- • ukryty w osobowej • wyrażony co najmniej dwo-
kiem lub zaimkiem kiem lub zaimkiem formie czasownika ma wyrazami równorzędny-
w mianowniku w dopełniaczu (możemy się go do- mi lub wyrazem z wyraże-
Białe żagle wiszą • występuje w zdaniu, myślić) niem przyimkowym
na masztach. gdy orzeczenie ozna- Ucieszyli się z jej • wymaga orzeczenia w lm.
Kobieta w kapeluszu cza nadmiar, niedo- powrotu. (podmiot Bartek, Kasia i Ola nie poja-
weszła do pokoju. bór lub brak czegoś domyślny oni) dą na tę wycieczkę.
On wiedział o niej W beczkach ubyło Zrobię ci pyszną kawę. Kapitan z bosmanem roz-
wszystko. słodkiej wody. (podmiot domyślny ja) mawiają o rejsie.
Nie ma go w domu.

76