Page 16 - Teraz matura język polski - vademecum z zadaniami poziom rozszerzony

IV. Wiedza o literaturze

Bohater liryczny

bohater liryczny = „ja” liryczne lub ten, o kim się opowiada lub „ty” liryczne

Przykłady:
• Bohaterem lirycznym i jednocześnie „ja” lirycz- są tytułowe postacie (podmiot literacki przedsta-
nym jest we fraszce Jana Kochanowskiego Na wia historię ich pojedynku).
lipę tytułowa lipa. • Bohaterem lirycznym równym „ty” lirycznemu
• Bohaterami lirycznymi, o których się opowiada we fraszce Jana Kochowskiego Do Hanny jest
w wierszu Zbigniewa Herberta Apollo i Marsjasz kobieta.

Język i kompozycja w liryce

Tekst liryczny charakteryzuje się językiem znacz- Elementem organizacyjnym utworów lirycznych
nie bardziej zmetaforyzowanym, niż w przypadku są rytm, rymy i podział na strofy.
epiki i dramatu. Język nie jest przezroczysty i nie-
sie ze sobą dodatkowe znaczenia. Zróżnicowanie języka polskiego,
Środki stylistyczne, s. 97–105

WERSYFIKACYJNA ORGANIZACJA TEKSTU LITERACKIEGO
BUDOWA DZIEŁA LITERACKIEGO • regularne powtarzanie danego • rytmiczna cecha tekstu pole- • zespół wersów zorganizowany

strofa
rymy
rytm
jako całość, wyodrębniony
elementu kompozycyjnego, języ-
gająca na umieszczaniu w nim
graficznie i powtórzony w tym
głosek współbrzmiących w za-
kowego, np. krótkich lub długich
wyrazów, intonacji, okresów
kończeniu wersu lub wewnątrz
samym kształcie dwa lub
kolejnych wersów w tym samym
składniowych
więcej razy
• wprowadza melodykę, dynami-
• zwraca uwagę na całość tre-
miejscu (rymy wewnętrzne)
• zwracają uwagę na znaczenia
zuje tekst lub go spowalnia
wyrazów pozostających w po-
zycji rymowej, wskazują dodat-
kowe obszary znaczeń, które ściową, która się w niej zawiera
można dzięki temu uzyskać
Systemy wersyfikacyjne wiersza polskiego
Rodzaj wiersza Cechy
wiersz sylabiczny • stała liczba sylab w poszczególnych wersach lub powtarzalny układ tych wersów
w strofach
• średniówka w wersach dłuższych niż 8­zgłoskowe
• stały akcent przed średniówką i w końcówce wersu
wiersz • stała liczba sylab w poszczególnych wersach lub powtarzalny układ tych wersów
sylabotoniczny w strofach
• ustalony i powtarzalny układ sylab akcentowanych w wersach
wiersz toniczny • stała liczba akcentów głównych w poszczególnych wersach
• niestała liczba sylab oraz swobodny rozkład akcentów w poszczególnych wersach
wiersz wolny • brak regularności w liczbie akcentów, sylab
• jedynym elementem tworzącym wiersz jest wyodrębniony graficznie lub intonacyjnie
wers

178