Page 10 - PWN PEWNY START. O DOJRZEWANIU. CHŁOPCY Poradnik metodyczny z tablicami do komunikacji

C Z Ę Ś Ć II

Dojrzewanie jako etap w życiu

Dla niektórych chłopców okres dojrzewania – inaczej nazywany adolescencją – to wspaniały czas, w którym na-
stępujące po sobie zmiany ciała oznaczają, że wreszcie przestają być dziećmi i zaczynają zbliżać się do upragnio-
nej dorosłości. Przez innych nastolatków bywa odbierany jako nieokiełznany, pełen niepewności oraz sprzecz-
nych uczuć i nowych doznań etap życia, z którym trzeba się zmierzyć, ponieważ po prostu nie ma innego wyj-
ścia. Burzliwość tego trwającego około 10 lat okresu w rozwoju wiąże się z faktem, że zmiany fizyczne, które na
niego przypadają, obejmują niemal każdą tkankę ciała chłopca. Są one największe przede wszystkim w pierwszej
fazie dojrzewania, zaś ich efektem jest osiągnięcie dojrzałości płciowej rozumianej jako zdolność do dawania no-
wego życia (por. Obuchowska 2000). U niektórych chłopców zmiany ciała zaczynają się już około 10 roku życia,
a u innych – w wieku 15 lat.

Na początku dojrzewania ciało chłopca intensywnie rośnie, co jest nazywane skokiem pokwitaniowym.
Podczas tego „zrywu” chłopcu przybywa zwykle około 10 centymetrów (Madaras, Madaras 2010). Dotyczy
on układu kostnego, mięśniowego i innych części ciała. Chłopcy rosną, ale także zmieniają się ich sylwetki:
ramiona poszerzają się, zmienia się ich muskulatura, przez co biodra wydają się węższe. Rosną także ze-
wnętrzne i wewnętrzne narządy płciowe chłopca, czyli penis i moszna, w której są jądra. Wraz z rozwojem
narządów płciowych wzrasta ich reaktywność, co manifestuje się w występowaniu spontanicznych wzwodów,
czyli erekcji penisa. Następuje także produkcja płynu nasiennego, co prowadzi do pierwszych ejakulacji, czyli
wytrysków nasienia.

Poza rozwojem narządów płciowych następuje rozwój drugorzędowych cech płciowych, zatem pojawia się
owłosienie łonowe, pachowe, zarost na twarzy i następuje mutacja głosu. Dodatkowo następują zmiany skórne
i pojawia się trądzik. Warto dodać, iż u chłopców niekiedy obserwuje się symetryczne lub asymetryczne powięk-
szenie gruczołów piersiowych nazywane ginekomastią, jednak zwykle ma ono charakter okresowy i zanika po
kilkunastu miesiącach (Obuchowska 2000). Cykliczność zmian u chłopców można przedstawić tabelarycznie
(tabela 1).

Zamieszczona tabela dotyczy zmian fizycznych, czyli dojrzewania płciowego. Zawarte w niej dane można
z powodzeniem odnosić do większości osób z niepełnosprawnością intelektualną. W badaniach z udziałem mło-
dzieży z zaburzeniami rozwojowymi nie stwierdzono bowiem znaczących różnic w zakresie czasu dojrzewania
w stosunku do młodzieży w normie intelektualnej (Greydanus i in., za: Parchomiuk 2016). Oczywiście podany
wiek zmian jest umowny, ponieważ każda z osób dojrzewa we właściwym dla siebie czasie. Należy mieć ponadto
świadomość częstszego występowania zaburzeń w zakresie biologicznych i fizjologicznych podstaw seksualności
u osób, u których etiologia niepełnosprawności intelektualnej wynika z określonych zespołów chorobowych,
np. zespołu kociego krzyku, zespołu Cornelii De Lange i innych (Parchomiuk 2016). Z tego względu zachęcam
terapeutów, nauczycieli i rodziców, by szczegółowo zapoznawali się z opisami danych zespołów klinicznych pod
kątem ewentualnych zaburzeń dojrzewania płciowego.

W tym pełnym zmienności i burzy hormonalnej czasie chłopcy z niepełnosprawnością intelektualną i spek-
trum autyzmu wymagają szczególnego wsparcia. Zachodzące zmiany niejednokrotnie wywołują niepokój, co
może prowadzić do zachowań impulsywnych, w tym nawet agresywnych. Bardzo ważne jest więc uświadomie-
nie chłopcom – zanim wejdą w okres dojrzewania – jakich zmian mogą się spodziewać, a także udzielanie pomo-
cy tym nastolatkom, u których pojawiają się pierwsze i kolejne symptomy dojrzewania.

Propozycje ćwiczeń zamieszczone w tej części poradnika, a także materiały zawarte w pakiecie O dojrzewa-
niu. Chłopcy mogą być przydatne w uzmysłowieniu chłopcom, jakie przemiany organizmu i zmiany w wyglądzie
staną się ich udziałem. Przygotowana tabela zmian, plansze magnetyczne oraz wiele innych materiałów z pew-
nością pozwolą chłopcom doświadczyć bardziej świadomego przechodzenia przez ten trudny etap pomiędzy
dzieciństwem a dorosłością.

17