Page 54 - Biologia na czasie 3 - podręcznik

Rozdział 1. Mechanizmy dziedziczenia

do siebie boków kwadratu umieszcza się zapisy y Krzyżówki testowe – krzyżówka
alleli występujących w gametach osobników jednogenowa
rodzicielskich. Wewnątrz kwadratu wpisuje się Osobniki będące homozygotami pod względem
wszystkie możliwe kombinacje alleli, co pozwala jednej cechy (np. AA) mają taki sam fenotyp jak
na ustalenie wszystkich genotypów i fenotypów osobniki heterozygotyczne (Aa). Aby sprawdzić,
potomstwa oraz określenie, w jakich propor- czy badany osobnik jest homo- czy heterozygo-
cjach one występują. tą, stosuje się krzyżówkę testową. Polega ona
Analiza kwadratu Punnetta pozwala też na na krzyżowaniu osobnika o nieznanym geno-
ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia np. typie z homozygotą recesywną. Ponieważ ho-
określonego genotypu lub fenotypu. Wyraża mozygota recesywna wytwarza tylko jeden typ
się je w ułamkach lub procentach. Jeżeli dany gamet, o liczbie fenotypów potomstwa i propor-
genotyp lub fenotyp wystąpi na pewno, to jego cji między nimi decydują liczba i rodzaj gamet
prawdopodobieństwo określa się jako 1 (100%). wytworzonych przez badanego osobnika.
Jeżeli na pewno nie wystąpi, jego prawdopodo- Wykonywanie krzyżówek testowych ma
bieństwo określa się jako 0 (0%). Wynika z tego, istotne znaczenie w hodowli zwierząt i upra-
że prawdopodobieństwo wszystkich innych zda- wie roślin. Służy ono pozyskiwaniu odmian
rzeń musi się zawierać pomiędzy 1 a 0 (100% genetycznie czystych (homozygotycznych) pod
a 0%). względem pewnych cech użytkowych.

Krok po kroku

Obliczanie prawdopodobieństwa wystąpienia określonych genotypów i fenotypów
u potomstwa za pomocą rachunku prawdopodobieństwa

Dla każdej rośliny heterozygotycznej Aa prawdopodo- 2 Powstanie heterozygoty, czyli osobnika o genotypie
bieństwo pojawienia się w jej gametach allelu A wynosi Aa, jest możliwe w dwóch przypadkach:
0,5. Takie samo jest prawdopodobieństwo pojawienia a) gdy w zapłodnieniu będzie uczestniczyć komórka
się w gametach allelu a. Skrzyżowano heterozygo- jajowa z allelem A oraz plemnik z allelem a.
tyczne osobniki grochu zwyczajnego o kwiatach czer- Prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytu-
wonych. Oblicz prawdopodobieństwo pojawienia acji wynosi:
się w pokoleniu potomnym homozygoty dominu-
jącej i heterozygoty. 0,5 x 0,5 = 0,25 = 25%
b) gdy w zapłodnieniu będzie uczestniczyć komórka
jajowa z allelem a oraz plemnik z allelem A.
1 Osobnik o genotypie AA (homozygota dominująca)
powstanie wtedy, gdy komórka jajowa zawiera- Prawdopodobieństwo wystąpienia takiej sytu-
jąca allel A zostanie zapłodniona przez plemnik acji także wynosi:
z allelem A. Prawdopodobieństwo pojawienia się 0,5 x 0,5 = 0,25 = 25%
allelu A w gametach obu osobników rodzicielskich Obie te sytuacje wykluczają się wzajemnie (nie mogą
wynosi po 0,5 i są to zdarzenia niezależne. Aby wystąpić równocześnie), więc w obliczeniach praw-
obliczyć prawdopodobieństwo jednoczesnego dopodobieństwa pojawienia się osobnika Aa wyko-
wystąpienia tych dwóch zdarzeń, oblicz iloczyn rzystuje się zasadę sumowania prawdopodobieństw
prawdopodobieństwa wystąpienia każdego z nich zdarzeń wykluczających się. Zatem:
z osobna:
(0,5 x 0,5) + (0,5 x 0,5) = 0,25 + 0,25 = 0,5 = 50%
0,5 x 0,5 = 0,25 = 25%
Odpowiedź: Prawdopodobieństwo pojawienia się
Prawdopodobieństwo pojawienia się osobnika w pokoleniu potomnym homozygoty dominującej
o genotypie AA wynosi zatem 0,25. wynosi 0,25 (25%), a heterozygoty 0,5 (50%).

52