Page 52 - Biologia na czasie 3 - podręcznik

Rozdział 1. Mechanizmy dziedziczenia

y I prawo Mendla – prawo czystości Czy wiesz, że…
gamet Gregor Mendel prowadził badania na dużych
Mendel skrzyżował czyste odmiany roślin ro- próbach – łącznie na ok. 10 tys. roślin. Otrzy-
dzicielskich (oznaczanych symbolem P, łac. mane przez niego wyniki były podobne w od-
parentes – ‘rodzice’) o kwiatach czerwonych niesieniu do różnych przeciwstawnych cech
(AA) i kwiatach białych (aa). W efekcie uzyskał grochu zwyczajnego. Na przykład, badając
pierwsze pokolenie potomne (oznaczane jako barwę kwiatów, Mendel w pokoleniu F 2 otrzy-
F 1 , łac. filiae – ‘synowski’), w którym wszystkie mał 705 roślin o kwiatach czerwonych i 224
rośliny miały kwiaty czerwone (Aa). Następnie rośliny o kwiatach białych (stosunek 3,15:1).
skrzyżował otrzymane rośliny ze sobą. Stwier- Badając długość pędów, otrzymał 787 roślin
dził, że ich potomstwo, czyli drugie pokolenie o pędach długich i 277 roślin o pędach
potomne (oznaczane jako F 2 ), ma kwiaty czer- krótkich (stosunek 2,84:1), a w przypadku
wone i kwiaty białe. Kwiaty czerwone (AA, Aa) koloru nasion – 6022 nasiona żółte i 2001
miało ok. 75% osobników, a kwiaty białe (aa) ok. nasion zielonych (stosunek 3,01:1).
25% osobników. Stosunek fenotypów w drugim
pokoleniu wynosił więc 3:1, natomiast stosu- Podczas swoich doświadczeń Mendel do-
nek genotypów – 1:2:1 (AA – 25%, Aa – 50%, strzegł także zjawisko dominowania jednego
aa – 25%). z czynników dziedzicznych nad drugim czyn-
nikiem dziedzicznym. W wypadku użytego
w badaniach grochu czynnik ten odpowiadał
fenotyp
(barwa np. za czerwoną barwę kwiatów. W ten sposób
kwiatów) Mendel wyjaśnił czerwone zabarwienie kwia-
genotyp tów u wszystkich roślin pokolenia F 1 , u których
(zapis alleli) allel A dominował nad allelem recesywnym a.
Stosunek fenotypów w pokoleniu F 2 zawsze wy-
nosił w przybliżeniu 3:1 na korzyść cechy, która
występowała u wszystkich osobników pokole-
nia F 1 , czyli cechy dominującej. Stałą częstość
pojawiania się określonej cechy można uzyskać
tylko w badaniach o charakterze statystycznym.
Doświadczenia Mendla spełniały ten warunek,
ponieważ były prowadzone na dużej liczbie
roślin. Szukając wyjaśnienia otrzymanych wy-
ników, Mendel założył, że każda cecha organi-
zmu zależy od czynników dziedzicznych, czyli
tzw. zawiązków cech, które obecnie nazywa
się genami. Zakonnik założył również, że w ko-
mórkach somatycznych organizmu występują
zawsze dwa czynniki dziedziczne warunkujące
stosunek fenotypów 3 : 1 występowanie danej cechy (dwa allele genu), na-
stosunek genotypów 1 : 2 : 1 tomiast w komórkach rozrodczych – po jednym
z wymienionych czynników (po jednym allelu
P – osobniki rodzicielskie danego genu). W ten sposób Mendel sformu-
F 1 – pierwsze pokolenie
F 2 – drugie pokolenie łował jedną z podstawowych zasad dziedzicz-
ności, nazwaną później I prawem Mendla lub
Dziedziczenie barwy kwiatów u grochu zwyczajnego. prawem czystości gamet. We współczesnym

50