Page 4 - PWN PEWNY START. POZNAĆ I ZROZUMIEĆ UCZUCIA Poradnik metodyczny. Tablice do komunikacji

WSTĘP

Oddajemy w Państwa ręce poradnik, który stanowi nierozerwalną całość z pozostałymi materiałami zawartymi
w pakiecie Poznać i zrozumieć uczucia.

Uczucia przydają życiu barw. To one pobudzają do marzeń, nadają koloryt wspomnieniom i wyznaczają
kierunek dążeń człowieka. Trudno nawet wyobrazić sobie życie pozbawione uczuć (Obuchowska, 2001). Jed-
nak życie uczuciowe człowieka jest niezwykle skomplikowane. Doświadczanie rozmaitych stanów uczuciowych
może go popychać do różnych zachowań, niekiedy trudnych dla osób z jego otoczenia, a także destrukcyjnych
dla niego samego.

Bez wątpienia nie jest łatwo radzić sobie z własnymi uczuciami, szczególnie tymi, które są nieprzyjemne
i powodują dyskomfort, takimi jak złość, smutek, zazdrość, wstręt, żałoba lub nienawiść. Ale czy zawsze łatwe
jest doświadczanie tych uczuć, które są powszechnie uznawane za przyjemne? Odczuwanie zakochania albo
przeżycie miłości romantycznej może być zarówno kojące lub motywujące do działania, jak i pchające do nieprze-
widzianych, a nawet szalonych czy niebezpiecznych kroków.

Tym, co niewątpliwie nastręcza trudności niemal każdemu człowiekowi, jest identyfikowanie własnych
uczuć, wyrażanie ich w sposób akceptowany przez innych ludzi, a także rozpoznawanie stanów uczuciowych
u osób, z którymi jest on w relacjach, zarówno tych bliższych, jak i dalszych. Osoby o specjalnych potrzebach
edukacyjnych, czyli osoby z niepełnosprawnością intelektualną, ze spektrum autyzmu czy też z niepełnospraw-
nością sprzężoną, mogą niekiedy przejawiać większe trudności w radzeniu sobie z uczuciami, szczególnie wów-
czas, gdy nie otrzymają w tym obszarze odpowiedniej edukacji, treningu lub innej formy wsparcia.

Niniejszy poradnik ma więc służyć wszystkim, którzy pragną zapewnić wsparcie tej grupie osób w odnale-
zieniu się w świecie uczuć.

Terminologia używana w pakiecie – dlaczego „uczucia”?

Przystępując do pracy nad tworzeniem materiałów składających się na pakiet Poznać i zrozumieć uczucia, miałyśmy
wiele wątpliwości, jaką terminologię zastosować. Czy używać terminu „emocje” czy „uczucia”? W jaki sposób
różnicować oba te pojęcia?

„Pojęcie uczuć jest ściśle związane z pojęciem emocji, zatem w mowie potocznej bywają one używane za-
miennie. W psychologii uczucia są rozumiane jako treść emocji, ich jakość, inaczej: są subiektywnym skład-
nikiem emocji, ich wewnętrznym przeżywaniem. Uczucia wchodzą w skład emocji, mają więc węższy zakres
znaczeniowy niż emocje” (Obuchowska, 2001, s. 11).

Mimo to zdecydowałyśmy się na używanie pojęcia „uczucia”. Dokonując wyboru, kierowałyśmy się przede
wszystkim specyfiką grupy, której dedykowane są materiały edukacyjne i ćwiczeniowe, czyli przede wszystkim
osób z niepełnosprawnością intelektualną. Osoby te znacznie częściej używają w swej codzienności terminu
„uczucia” niż „emocje”. Od osób ze swego otoczenia słyszą raczej pytania typu: „co czujesz?”, „jak się czujesz?”,
„jak myślisz, co czuł X, gdy…”, niż pytanie „jakie emocje przeżywasz?”. Same osoby z niepełnosprawnością chęt-
niej sięgają właśnie po termin „uczucia”, opisując swoje przeżycia emocjonalne.

Uznałyśmy więc, że słowo „uczucia” będzie przez naszą grupę docelową lepiej zrozumiane. Tym samym
zrezygnowałyśmy z używania terminu „emocje”, by nie wprowadzać niepotrzebnego zamętu terminologicznego.

W związku z powyższym zarówno w tytułach poszczególnych materiałów, jak i w samych materiałach typu
historyjki społeczne, czytanki, karty pracy i inne składowe pakietu, używany jest termin „uczucia”.

Dlaczego napisałyśmy ten poradnik?

Pisząc niniejszy poradnik, chciałyśmy zapoznać różne grupy czytających go osób z zasadniczą wiedzę dotyczącą
uczuć, zarówno tych podstawowych, takich jak złość, smutek, radość, wstręt, wstyd i innych, jak i tych bar-
dziej złożonych, takich jak np. żałoba, zakochanie, miłość, przyjaźń. Z tego względu w drugiej części książki
zamieściłyśmy krótkie opisy niniejszych uczuć. Zależało nam także na tym, by ukazać podstawowe trudności,

5