Page 14 - Poznać przeszłość. Historia i społeczeństwo. Rządzący i rządzeni

u róde demokracji i republiki
róda i interpretacje

obywatel wedug Arystotelesa
Arystoteles przedstawi w Polityce swoje rozwaania dotyczce poj cia obywatel
oraz istoty obywatelstwa w ró nych ustrojach.
Ksiga III, Rozdzia I
5. [...] Przyjmujemy tedy, e obywatelami s ci, którzy [majc arystoteles
dostp do tych funkcji], uczestnicz w rzdzeniu pa stwem. 384322 p.n.e.
Taka by aby najwicej moe odpowiednia definicja obywatela, By jednym z najwybitniej-
obejmujca wszystkich, których mienimy obywatelami. [...] szych, obok Sokratesa i Pla-
7. Podana definicja obywatela odpowiada gównie ustrojowi tona, greckich filozofów. Po-
demokratycznemu, w innych natomiast ustrojach moe ona chodzi ze Stagiry, dlatego
wprawdzie by te odpowiednia, ale niekoniecznie. W nie- nazywano go Stagiryt .
których lud nie gra adnej roli, nie znaj nawet zgromadze W wieku 17 lat przyby do
ludowych, lecz zebrania rady, a sprawy sdz zale nie od Aten. W tamtejszej Akademii
przedmiotu róne w adze. [...] Platoskiej sp dzi 20 lat. Po-
9. W praktyce jednak mianem obywatela okre la si tego, który cz tkowo by jej uczniem,
zarówno w linii ojca, jak i matki pochodzi z rodziny obywa- a pó niej wykadowc . Po
telskiej, a nie z jednej tylko strony, a wic z ojca jedynie lub mierci Platona nie zosta jego
matki. Niektórzy id w tym wzgldzie jeszcze dalej, domaga- nast pc z powodu ró nic po-
j c si dwóch czy trzech, albo i wi cej dziadków-obywateli. [...] midzy ich systemami filozo-
10. Moe jednak wiksza trudno jest z tymi, którzy otrzy- ficznymi. Wyjecha z Aten
mali obywatelstwo wskutek dokonanego przewrotu, jak i naucza w innych greckich
np. w Atenach, gdzie przeprowadzi to Klejstenes po wy- miastach. Przez trzy lata pe -
p dzeniu tyranów [...].
ni funkcj wychowawcy Aleksandra Macedoskiego. Po
Arystoteles, Polityka, tum. L. Piotrowicz, Warszawa 2002, s. 109111. powrocie do Aten zao y w gaju Apollina Lykejosa wa-
sn szko Liceum. Szybko zyskaa ona opini najlep-
szej szkoy w polis. Wielokrotnie wspomaga j mace-
? praca ze ródami doski wadca. Po jego mierci Arystoteles, oskarony
1. Podaj warunki, które zdaniem Arystotelesa o bezbo no , musia ucieka z Aten. Zmar rok pó niej
naleao spenia, aby by obywatelem. w Chalkis. Stworzony przez niego system wywar bardzo
2. Wymie sposoby uzyskiwania obywatelstwa du y wpyw na filozofi europejsk .
wskazane w tek cie ródowym.

Arystoteles uwaa czowieka za zwierz poli- niewolnicy, wyzwolecy i cudzoziemcy pomimo wy-
tyczne (gr. zoon politikon), stworzone do ycia we kluczenia z obywatelstwa oraz braku praw politycznych
wspólnocie. Jego zdaniem anga owanie si poszcze- byli czonkami wspólnoty. Mczy ni, którzy uczest-
gólnych osób w sfer publiczn wynikao nie z chci niczyli w rz dzeniu pa stwem, podejmowali decyzje
osigania wasnych korzyci, lecz z zamiaru uczynie- dotyczce caej spoeczno ci m.in. wypowiadali si
nia ycia lepszym. Filozof podkrela, e kade pa- na zgromadzeniach, gosowali w wanych sprawach,
stwo skada si z duej liczby ró nicych si od siebie wybierali urzdników oraz brali udzia w sdach. Mieli
obywateli. Jedno w ró norodno ci wyraaa si równy dost p do stanowienia prawa i podlegali mu na
w zró nicowaniu ról spoeczno-politycznych. Kobiety, takich samych zasadach.

WiczeniA
1. Omów sposoby uzyskiwania obywatelstwa w Atenach.
2. Wymie prawa i obowizki obywateli polis ateskiej.
3. Odpowiedz, jakim organem wadzy zast piono we wspóczesnych pastwach
demokratycznych zgromadzenie obywateli.
4. Przedstaw udzia obywatela Aten w sprawowaniu wadzy.

12