Page 15 - Poznać przeszłość. Historia i społeczeństwo. Rządzący i rządzeni
P. 15
2 republIka rzymska
I jej obywatele
za nim po znasz no wy te mat
1. Podaj warunki, które naleao spenia, aby by obywatelem Aten.
2. Wymie urzdy sprawowane przez obywateli w polis ateskiej.
y Wadze republikaskie du y wpyw na wyroki sdów to wanie oni interpre-
Pastwo rzymskie rozwijao si w odmiennych wa- towali prawo zwyczajowe. Pozostaa cz spoecze-
runkach naturalnych i politycznych ni greckie po- stwa rzymskiego, plebejusze, bya bardzo liczna. Zali-
leis. Ponadto wiele z zastosowanych w nim rozwiza czano do niej ludzi o zró nicowanej pozycji majtkowej
ustrojowych oraz administracyjnych podporzdko- oraz zawodowej. Su yli oni w armii, a nawet stanowili
wano podbojom, które prowadzono konsekwentnie jej gówn si, ale mieli ograniczone prawa polityczne.
przez ca y okres republiki. Poj ciem civitas pocz t- Doprowadzio to do wybuchu konfliktu spoecznego.
kowo okrelano Rzym jako miasto, ale po podbojach, W jego efekcie w V w. p.n.e. utworzono urzdy trybu-
gdy znacznie powikszono terytorium tego orodka, nów ludowych. Urzdnicy ci, wybierani sporód plebe-
zaczto tak nazywa cae pastwo rzymskie. W mo- juszy, reprezentowali ich prawa.
mencie wczenia Italii do systemu ustrojowego Rzymu Rzymianie piastujcy funkcje publiczne nie otrzymy-
w III w. p.n.e. civitas liczya ok. 200 tys. km². Obszar ten wali adnej zapaty za wykonywanie swoich obowiz-
zamieszkiwao ok. 5 mln ludzi. ków. Sprawowanie urz dów wymaga o wi c posiadania
Od czasów obalenia wadzy królewskiej i ustanowie- znacznego majtku, ale czsto zapewniao szerok wa-
nia w 509 r. p.n.e. republiki o losach Rzymu wspó- dz i byo traktowane jako zaszczyt (ac. honor). W re-
decydowaa wspólnota. Pocz tkowo najwy sze urzdy publice rzymskiej funkcjonoway ró ne zgromadzenia
w pastwie mogli sprawowa tylko przedstawiciele ludowe (komicja), które pe ni y funkcje ustawodaw-
uprzywilejowanej grupy patrycjuszy, czyli czonko- cze, sdownicze i wyborcze. Formalnie oznaczao to,
wie arystokracji, zachowujcej peni praw. Czerpali e wadza w pastwie naleaa do ludu. W rzeczywi-
oni najwiksze korzyci z wojen prowadzonych przez sto ci kompetencje tych gremiów nie zostay dokad-
Rzymian zajmowali podbite ziemie i w ten sposób nie okrelone, a ich obrady nie odbyway si regularnie.
umacniali swoj pozycj ekonomiczn. Mieli równie Na zgromadzeniach liczyy si gosy nie pojedynczych
przypomnij Sobie
Ustrój Rzymu
W latach 753509 p.n.e. Rzym by monarchi. Wedug trady-
cji w tym czasie rzdy sprawowao w nim kolejno siedmiu kró-
lów. W 509 r. p.n.e. wygnano ostatniego z nich Tarkwiniusza
Pysznego i wprowadzono republik. Ten ustrój przetrwa a
do 31 r. p.n.e., kiedy to Oktawian August obj samodzieln
wadz, co rozpoczo okres cesarstwa. Uksztatowany wów-
czas system rzdów, nazywany pryncypatem, utrzyma si
przez trzysta lat. Zachowywano pozory republiki, ale najwa-
niejsze urzdy w pastwie sprawowa jednoosobowo cesarz.
Podczas panowania Dioklecjana (284305 n.e.) wprowa-
dzono dominat cesarz sta si wadc absolutnym. W tym
Senat w republice rzymskiej pocztkowo by jedynie organem do- samym okresie ustanowiono tetrarchi, czyli wspórzdy
radczym. Z czasem jego pozycja umocnia si decyzje podejmo- czterech cesarzy. Dwóch z nich wadao wschodni czci
wane przez najwaniejszych urzdników musiay uzyska akcepta- pastwa, a dwóch pozostaych zachodni.
cj tego gremium.
y fresk, Rzym, ok. 1890 r.
y
13
