Page 41 - Przewodnik dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Język polski. Matura 2015

EGZAMIN PISEMNY POZIOM ROZSZERZONY

Przykadowe zadanie maturalne

Przykad 1. Wypowied argumentacyjna
Znajdź i sformułuj problem, jaki podejmuje Zofi a Trojanowiczowa w poniższym tekście. Zajmij stanowisko
wobec rozwiązania przyjętego przez autorkę. Ustosunkuj się do jej stanowiska, odwołując się do tego tekstu
oraz innych tekstów kultury. Twoja praca powinna liczyć co najmniej 300 słów.

Doświadczenie Sybiru miało charakter przeżycia zbiorowego ogarniającego także tych, którym było dane uniknąć
zesłania. Było odbierane jako doświadczenie całego narodu. Potężnym bodźcem intensyfi kującym myślenie o Sybi-
rze, wyobrażenia o nim, były masowe, budzące grozę deportacje polistopadowe.
W pierwszych latach po rewolucji* kraj i emigracja porażone były masowością i okrucieństwem zesłań. W po-
łączeniu z innymi represjami zastosowanymi wobec zbuntowanego kraju deportacje zdawały się mieć jednoznaczną
wymowę. Zemsta cara godziła w resztki odrębności państwowej gwarantowanej Królestwu Polskiemu traktatem wie-
deńskim, przede wszystkim jednak uderzała w miejsce najczulsze i jedyne, jakie pozostało: w narodowość. Wieloty-
sięczne deportacje, a obok tego wywóz do Rosji mienia polskiego i dóbr kultury narodowej, rozgromienie szkolnictwa
i prześladowanie Kościoła, wszystko to stawiało pod znakiem zapytania dalsze istnienie narodu.
Wobec nowych realiów politycznych dawny pragmatyzm w myśleniu o sprawach narodowych okazywał się mało
przydatny: odbierał nadzieję. Skoro bowiem rujnowano naród i rujnowano pamiątki jego przeszłości, cóż pozostawało?
Istotnie, narodowi odcinanemu od korzeni, którego teraźniejszość była rozpaczliwa, pozostawało nie tak znowu
wiele – bliżej nieokreślona w czasie przyszłość, idea ocalenia się przez myśl o przyszłości. „A trzeciego dnia dusza
wróci do ciała i Naród zmartwychwstanie, i uwolni wszystkie ludy Europy” – obiecywały zgnębionym Polakom
„Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego” Mickiewicza. Mesjanistyczna obietnica umożliwiała ogarnięcie zamętu
dziejowego, który stał się udziałem narodu. Pozwalała uporządkować i na swój sposób zracjonalizować współcze-
sność, dostrzec w cierpieniach narodu zapowiedź przyszłego zmartwychwstania. Mesjanistyczna obietnica zmuszała
również do takiej interpretacji przeszłości, w której pierwszoplanową rolę odgrywały już nie narodowe pamiątki,
a profetyczna zapowiedź tego, co będzie. W porównaniu z okresem poprzednim, przynajmniej na jakiś czas, prze-
szłość zdaje się utracać swoją dawną rolę.
Nową historię narodu utrwalały inne niż dawniej pamiątki, inne symbole i znaki: twierdze, więzienia. Przede
wszystkim jednak pochłaniający tysiące ofi ar Sybir. Groźny, oddalony, obcy. Do czasu wielkiej amnestii z roku 1856
mało kto stamtąd wracał. Wstrząs lat popowstaniowych sprzyjał utrwaleniu i pogłębieniu kształtującego się już daw-
niej mitu Syberii jako ziemi doświadczeń skrajnie ciężkich. Istotnym czynnikiem świadczącym o procesie mityzacji
Sybiru była skłonność do podporządkowania nazwy geografi cznej – Syberia, Sybir – jej przenośnemu znaczeniu:
miejsce odludne, dzikie, zimne.
W tej oddalonej od kraju przestrzeni zesłania Polacy jawili się jako „narodowej sprawy męczennicy”, ofi ary de-
spotyzmu carskiego i carskiej nienawiści do Polaków. O swoistości romantycznego mitu Sybiru decydował jego mar-
tyrologiczny charakter. Zapewne, od końca XVIII wieku cała polska historia miała charakter martyrologiczny, Sybir
jednak przedstawiał się jako miejsce szczególnego skupienia męczeństwa, miejsce jego kulminacji.
Od czasów powstania listopadowego daleki i groźny Sybir stał się głęboko emocjonalnie przeżywanym elemen-
tem więzi narodowej. Masowe deportacje wyodrębniały Polaków spośród innych narodów, łączyły we wspólnym
cierpieniu, nie pozwalały zapomnieć o tożsamości narodowego losu. O kształcie zbiorowego przeżycia zadecydowali
w szczególny sposób wielcy poeci romantyczni, ich niezwyczajna siła w wyrażaniu i inspirowaniu zbiorowego prze-
życia Sybiru jako sprawy całego narodu. Jak długo trwała niewola i trwało zagrożenie tożsamości Polaków, tak długo
Sybir „domagał się” unieruchomienia w spójnym jego wyobrażeniu, w micie.
Mityczna wizja Sybiru od początku budziła grozę, płacz, litość, uniesienie religijne, uczucia skrajnie napięte.
Silna emocjonalizacja zapewniała przeżyciu trwałość, tym większą, że współudział w cierpieniu był równocześnie

PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELI SZKÓ PONADGIMNAZJALNYCH 39