Page 21 - Przewodnik dla nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych. Język polski. Matura 2015

EGZAMIN PISEMNY POZIOM PODSTAWOWY

przesłanek zawartych w tekście, określania W czci testowej szczególnie sprawdzana
tematu, głównej myśli, przesłania artykułu, bdzie umiejtno wykonywania zo onych
dostrzegania relacji między częściami skła-
dowymi tekstu, określania stosunku autora dziaa na tek cie, takich jak wyszukiwanie sów
do opisanych zagadnień, zadawania pytań kluczowych, streszczanie, tworzenie konspektu,
do tekstu oraz rozpoznawania znaczeń
przenośnych wyrazów i konstrukcji wyra- formuowanie pyta, transformacja tekstu
zowych; na przykad zmiana konwencji stylistycznej
• na poziomie struktury – w tym obszarze
mogą dotyczyć: rozumienia funkcji środ- i pytanie o efekt takiego zabiegu, przeksztacanie
ków językowych w tekście (między innymi skadniowe podporzdkowane rónym
epitetu, porównania, przenośni), badania
struktury artykułu, określania tezy i wska- intencjom komunikacyjnym.
zywania argumentów, objaśniania funkcji
wydzielonych fragmentów na tle całości,
wyodrębniania części składowych utworu, IV etapu edukacyjnego, jak i etapów wcze-
określania powiązań między nimi; śniejszych – II i III.
• na poziomie komunikacji – w tym ob- Zadania takie mogą dotyczyć:
szarze badają: rozpoznawanie informacji • słownictwa – między innymi znaczenia
i opinii, wyrażanie stosunku do opinii au- wyrazów, synonimów i konstrukcji synoni-
tora (czytanie krytyczne). micznych, wyrazów wieloznacznych, defi -
Począwszy od roku 2015, w części testo- niowania pojęć;
wej szczególnie sprawdzane będą złożone • słowotwórstwa – analizowania budowy
działania wykonywane na tekście, takie jak wyrazów pochodnych i sposobu ich two-
wyszukiwanie słów (pojęć) kluczowych, for- rzenia;
mułowanie pytań, na które odpowiadają ko- • fl eksji, czyli odmiany wyrazów;
lejne zdania lub fragmenty tekstu, tworzenie • składni w tekście – między innymi budowy
planu wypowiedzi, streszczanie (w tym pisa- wypowiedzeń, funkcji wyrazów w zdaniu
nie streszczenia logicznego), budowanie kon- (podmiotu, orzeczenia, dopełnienia, przy-
spektu odtwórczego, transformacja tekstu – na dawki, okolicznika), związków składnio-
przykład zmiana konwencji stylistycznej i py- wych między częściami zdania, budowy
tanie o efekt takiego zabiegu, przekształcanie zdań złożonych, szyku wyrazów i wypo-
składniowe podporządkowane różnym inten- wiedzeń składowych w wypowiedzeniu
1
cjom komunikacyjnym . Słusznie uznano, że złożonym, transformacji opartych na rów-
są to umiejętności praktyczne, przydatne czło- noważności jednostek języka i konstrukcji
wiekowi w całym życiu. językowych;
Niezwykle istotnym obszarem badanych kom- • funkcji tekstu;
petencji jest świadomość językowa zdającego. • cech gatunkowych tekstu;
Należy podkreślić, że zadania egzaminacyjne • zagadnień stylistycznych – między innymi
w części testowej – w większym stopniu niż wartości stylistycznej środków językowych
w latach ubiegłych – sprawdzają wiedzę w tekstach tworzonych w różnych celach
i umiejętności z zakresu nauki o języku, wska- i w różnych sytuacjach komunikacyjnych,
zane w podstawie programowej zarówno dla cech tekstów należących do poszczególnych

1 O działaniach na tekście por. Jerzy Bartmiński, Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2012 (tu zwłaszcza
rozdział: Przekształcenia tekstu i działania na tekście, s. 292–329).

PRZEWODNIK DLA NAUCZYCIELI SZKÓ PONADGIMNAZJALNYCH 19