Page 6 - Biologia na czasie 3 - maturalne karty pracy, zakres rozszerzony

Oceń i uzasadnij

Przykład
Ratowanie ginących endemicznych gatunków jest często kosztowne, a niekiedy – także
mało skuteczne, jeśli ich pierwotne siedliska, zajmujące niewielki obszar, zostały silnie
przekształcone przez człowieka, np. zajęte pod uprawy.
Oceń, czy warto ponosić koszty ochrony gatunków, których naturalne środowisko
zostało już zniszczone nieodwracalnie. Odpowiedź uzasadnij, odnosząc się do
skuteczności lub potrzeby ich ochrony.
Źródło: CKE, Informator o egzaminie maturalnym z biologii od roku szkolnego 2022/2023, zad. 21.3.

Oceń – w krótkiej odpowiedzi („tak”, „nie”, „trudno powiedzieć”) należy wyrazić swoją opinię
dotyczącą tezy postawionej w poleceniu.
Uzasadnij – w krótkiej odpowiedzi należy wykazać, że istnieje zależność lub związek (np. czasowy,
przestrzenny, przyczynowo-skutkowy) między faktami biologicznymi (np. przyczyna – skutek,
budowa – funkcja, budowa – tryb życia, budowa – środowisko), bez podawania przyczyny tej
zależności.

Przykładowe rozwiązania:
• Tak, ponieważ mimo niemożności ich zachowania w miejscu pochodzenia można je wciąż
utrzymać w hodowli albo wprowadzić na siedliska zastępcze.
• Tak, ponieważ każdy gatunek żyjący na Ziemi jest wartością i powinniśmy go chronić, a poza
tym może on okazać się cennym źródłem surowców, np. substancji czynnych do produkcji
leków.
• Nie, ponieważ koszty jego ochrony są zbyt wysokie w stosunku do efektu, a środki na to
przeznaczone można wykorzystać efektywniej – na ochronę gatunków, które mają szansę
na przeżycie w naturze.
• Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, ponieważ z jednej strony taki gatunek
można wciąż utrzymać w hodowli, dzięki czemu przedłuży się jego istnienie, ale z drugiej strony
– zamiast go w ten sposób ratować – można zaoszczędzone pieniądze wykorzystać w celu
ratowania innych ginących gatunków.
Przykład
Indukowane pluripotencjalne komórki macierzyste (komórki iPS) są pozyskiwane z komórek
somatycznych, takich jak fibroblasty. W 2014 r. po raz pierwszy wszczepiono warstwę
barwnikową siatkówki przygotowaną z komórek iPS w ramach leczenia zwyrodnienia plamki
żółtej. Wcześniej nie stosowano przeszczepu siatkówki w leczeniu tego schorzenia.

Na podstawie: https://www.riken.jp/pr/news/2014/20140918_1/
Uzasadnij, że wszczepienie warstwy barwnikowej siatkówki otrzymanej z komórek iPS
pacjenta, a nie – innego dawcy, jest korzystne dla tego pacjenta.

Źródło: CKE, Informator o egzaminie maturalnym z biologii od roku szkolnego 2022/2023, zad. 15.

Przykładowe rozwiązania:
• Ze względu na to, że komórki iPS są tworzone z komórek pacjenta, nie dojdzie do odrzucenia
wszczepionej warstwy barwnikowej siatkówki.
• Pobranie wszczepianej tkanki od dawcy może nieść ryzyko przeniesienia choroby zakaźnej.
Wykorzystanie komórek iPS i utworzenie z nich wszczepianej tkanki oznacza eliminację ryzyka
wywołania choroby zakaźnej.

6

14/07/2021 11:09
064975_BIOL_PP_BnC_ZR_RE_cz.3_MKP_srodki_001-192.indd 6 14/07/2021 11:09
064975_BIOL_PP_BnC_ZR_RE_cz.3_MKP_srodki_001-192.indd 6