Page 25 - Biologia na czasie 3 - podręcznik

Geny i genomy

Miejsce docelowe
w komórce, czyli
Warunki konieczne
do wytworzenia czą- do jakiej części komórki
powinna zostać
steczki (np. podwyż-
dostarczona wytwo-
szona temperatura rzona cząsteczka (np.
otoczenia).
do błony komórkowej,
do mitochondrium).
Rodzaj komórek,
Budowa wytwarza-
nej cząsteczki, czyli w których powinna
kolejność aminokwa- INFORMACJE ZAWARTE W GENIE być produkowana
cząsteczka
sów w białku lub ko-
lejność nukleotydów (np. insulina – tylko
w komórkach
w cząsteczce RNA.
trzustki).
Czas, przez który
wytwarzana cząsteczka Tempo wytwarzania
powinna być obecna cząsteczki, czyli jaka
liczba cząsteczek
w komórce, czyli jak
szybko powinna nastą- powinna powstać
w danym czasie.
pić jej degradacja.

y Genom – kompletna informacja Ponadto w pozagenowym DNA występują m.in.
genetyczna fragmenty o sekwencji przypominającej geny,
Kompletna informacja genetyczna komórki tzw. pseudogeny. Uważa się, że niegdyś były one
lub organizmu, zawarta w DNA, jest nazywana czynnymi genami.
genomem. Terminem tym określa się również
materiał genetyczny wirusów, którym może być y Genom komórki prokariotycznej
RNA lub DNA. Genom komórki prokariotycznej składa się
Genom składa się z genów oraz odcinków zwykle z genoforu, zwanego też chromosomem
DNA znajdujących się pomiędzy genami, czyli bakteryjnym, oraz plazmidów. Genofor to za-
pozagenowego DNA. Liczba genów, a także zwyczaj jedna cząsteczka DNA o wielkości kilku
ilość pozagenowego DNA jest cechą swoistą milionów par zasad. Ma ona najczęściej postać
gatunku. Szacuje się np., że u człowieka poza- kolistą. U niektórych bakterii w skład geno-
genowy DNA stanowi ok. 70% genomu. Duży foru wchodzi większa liczba cząsteczek DNA.
udział w pozagenowym DNA mają sekwencje Przykładem jest Vibrio cholerae, której geno-
powtarzalne. Są to odcinki DNA, które zawie- for tworzą dwie cząsteczki DNA. Genofor leży
rają powtarzające się sekwencje nukleotydów w niewielkim obszarze cytoplazmy nazywanym
(od kilku do ok. 100 nukleotydów w sekwencji nukleoidem. Mieści się tam dzięki temu, że jest
powtarzalnej), np. ATGCATGCATGC. Mogą związany z białkami. Tworzą one w centrum
mieć one długość nawet 10 000 nukleotydów, rdzeń, od którego rozchodzi się promieniście
a ich funkcja jest obecnie intensywnie badana. 40–50 skręconych pętli DNA.

GENOM
Geny DNA pozagenowy

części sekwencje pozostałe
eksony introny pseudogeny
regulatorowe powtarzalne sekwencje
23