Page 8 - Ponad słowami 2 - język polski, maturalne karty pracy

Karty pracy krok po kroku ogromny szacunek romantyków dla dawnych poetów narodowych, Kochanowskiego, Reja,
w których pismach przetrwała żywa historia dawnych wieków, dzięki czemu można za ich po­
mocą budzić pamięć współczesnych o wspólnocie tradycji, można budować narodową jedność.
A poeci współcześni? Wiersze przez nich tworzone mają być przede wszystkim przekazem
adresowanym do pokoleń następnych. „Zostanie po mnie ta siła fatalna” – pisze Słowacki.
„Syn minie pismo, lecz ty spomnisz wnuku” – wtóruje Norwid. Ich poezja ma być tym czyn­
nikiem, który zapewni ciągłość narodową między nimi i pokoleniami przyszłymi – tak, jak
twórczość poetów dawnych zapewniała w ich oczach ciągłość narodową między romantykami
i pokoleniami minionymi. Poezja staje się tutaj fundamentem narodowej ciągłości, gwarantem
zachowania ustawicznej pamięci o wspólnocie historii, staje się „testamentem swojego czasu”,
przekazywanym potomności. Staje się strażniczką narodowej tradycji. [...]
[...] Zrozumieli romantycy, że historia dotyczy nie tylko spraw „wielkich”, spraw „narodów”,
ale że dotyka życia osobistego, prywatnego. Że ono też jest zakorzenione w biegnącym „czasie
historii”, że nic z karbów historii nie może się uwolnić. Że nie ma człowieka poza historią.
Odkryli więc „człowieka historycznego”. To znaczy: człowieka pełnego, wrośniętego w swój
czas, w swoją epokę. Nie było dla nich czegoś takiego, jak „człowiek ponadczasowy”, „człowiek
w ogóle”. Byli – ludzie historyczni, ukształtowani przez historię swojego czasu, obarczeni ce­
chami swojej epoki. [...]
A te Wielkie Dzieje – pojęli romantycy – to ciągła zmienność. Nie ma dwóch epok takich
samych, historia się nie powtarza. Jest ciągłym „nowym”, stawia człowieka w nią wrośniętego
ciągle w sytuacjach, których dotychczas nie znał. Dlatego sam, osobiście, jednostkowo musi
tu podejmować decyzje i wybory. To właśnie ów najgłębszy, bo osobisty, kontakt człowieka
romantycznego z historią.
Tak ujrzana historia staje się fundamentem romantycznego poglądu na świat. Nic – mówią
romantycy – nie powstaje „od razu”. Mochnacki pisze: „Każde fatum jest sumą poprzednich
operacji”. To znaczy: każda rzecz jest wynikiem procesu historycznego, jest produktem tego
procesu – takie „jest prawo świata”. Nasze „dziś” jest wynikiem procesów, które rozgrywały się
„wczoraj”. I – tym samym – nasze „jutro” będzie wynikiem procesów rozgrywających się „dziś”.

Ireneusz Opacki, Romantyzm – odkrycie „człowieka historycznego”, [w:] tegoż, Poznacie mnie po głosie...
Literackie wykłady otwarte, Katowice 2006.

1 Grażyna – powieść poetycka Adama Mickiewicza, jej akcja rozgrywa się w czasach średniowiecza na Litwie.
2 Irydion – dramat Zygmunta Krasińskiego, akcja utworu rozgrywa się w roku 222 n.e. na terenach Grecji podbitej
przez Rzymian.
3 Zawisza Czarny – dramat Juliusza Słowackiego, akcja rozgrywa się w średniowieczu.
4 Krakus. Książę nieznany, Wanda – dwa utwory dramatyczne Cypriana Norwida oparte na polskich legendach.

Zadanie 1. SKORZYSTAJ
Z PODRĘCZNIKA
Jakie znaczenie dla ukształtowania się nowej, romantycznej koncepcji na-
Skorzystaj
rodu miały wydarzenia historyczne poprzedzające epokę romantyzmu z podręcznika
s. 14, 15
w Europie i na ziemiach polskich? W odpowiedzi odwołaj się do podanego
artykułu i wiedzy o epoce.

Wskazówka
Przypomnij sobie, jakie ważne wydarzenia historyczne i społeczne towarzyszyły kształtowaniu się romantyzmu.
Jaki stosunek do tych wydarzeń mieli Polacy? Zwróć uwagę na treści zawarte w 3. akapicie artykułu Ireneusza
Opackiego, a zwłaszcza na cytowaną w tekście wypowiedź Maurycego Mochnackiego.

6