Page 7 - Ponad słowami 2 - język polski, maturalne karty pracy

Karty pracy krok po kroku

Przykładowa karta pracy – O epoce Karty pracy krok po kroku

Przeczytaj uważnie tekst i wykonaj zamieszczone pod nim zadania.

Ireneusz Opacki

Romantyzm – odkrycie „człowieka historycznego”

[...] Romantyzm tylko z pozoru jest fantastyczną grą „wyzwolonej wyobraźni”. Tak napraw­
dę – stanowił bardzo odpowiedzialną, z poczucia wielkiego obowiązku wobec swojej współ­
czesności wyrastającą reakcję na bieg życia realnego. Każdą swoją tkanką wyrastał z „historii
współczesnej”.
I odkrywał historię dawną. Bo gdziekolwiek rzucić okiem na mapę romantycznej literatury
1
polskiej, wszędzie zetknie się ono z historią. Grażyna i Konrad Wallenrod, Irydion i Zawisza
2
3
Czarny , i Balladyna, Pan Tadeusz, Krakus i Wanda , potężne powieściopisarstwo Kraszew­
4
skiego – wszystko to utwory z przeszłości. Jakby romantyków nie interesowała współczesność,
jakby uciekali od niej w krainę wspomnień...
Nie, to nie była ucieczka do przeszłości. W istocie chodziło o najbardziej istotny inte­
res współczesny. Tak się akurat złożyło, że ówczesny świat utożsamiał wspólnotę narodową
ze wspólnotą państwową: za naród uważano zbiorowość, zamieszkującą wspólne terytorium
i poddaną wspólnej władzy państwowej. W świetle tego przeświadczenia Polacy w momencie
rozbiorów tracili wspólnotę narodową: zasiedlali przecież ziemie wcielone do różnych państw
zaborczych i tym samym byli poddani różnym władzom państwowym. Co więcej: nie tylko
tracili tę wspólnotę, ale wchodzili do innych wspólnot narodowych: pruskiej, austriackiej... Sta­
wali się – w świetle tego przeświadczenia – członkami innych narodów. W tej sytuacji trzeba
było zmienić definicję i koncepcję narodu. Na gruncie polskim sformułował to Mochnacki:
„Korzeniem narodu jest przeszłość historyczna”. A więc nie wspólnota terytorium i władzy,
ale wspólnota tradycji historycznej poczęła decydować o narodowej więzi, wspólnota tradycji,
odciśnięta w pamięci i mentalności członków zbiorowości – narodu. [...]
I tak oto pisarstwo historyczne poczyna służyć najżywotniejszym interesom współczesno­
ści romantycznej. Przypominając przeszłość – literatura buduje nowe więzi narodu, ocala jego
jedność na przekór rozbiorowemu rozbiciu, ocala jego odrębność wobec zaborców. Historycz­
na przeszłość staje się siłą cementującą teraźniejszość. Zwrot literatury ku historii staje się
świadectwem jej odpowiedzialności za aktualne losy wspólnoty Polaków, staje się świadec­
twem wielkiego instynktu politycznego i wielkiego poczucia obowiązku wobec narodu w ów­
czesnym, tak niełaskawym dla Polaków, świecie. [...]
[...] Była w owych czasach literatura najbardziej „masowym” środkiem przekazu [...]. Ro­
mantycy widzieli też w niej najbardziej t r wa ł y środek przekazywania tradycji narodowej. [...].
Na oczach ludzi tego czasu płonęły galerie malarskich „pamiątek historycznych”, wywożono
zabytki, kruszały pamiątkowe budowle. Ostawała się, jako najtrwalsza, „pieśń”, której nikt ni­
komu odebrać nie może, bo trwa w pamięci ludzkiej, przekazywana z pokolenia na pokolenie,
niezniszczalna „arka przymierza między dawnymi i nowymi laty”. Stąd rodzi się w romanty­
zmie niezwykły kult trwających w tradycji ustnej, lekceważonych dotychczas, ludowych podań
i legend – widzą w nich romantycy świadectwo wielowiekowej trwałości poezji jako środka
„transmisji tradycji”, widzą żywy dowód, że w istniejącej sytuacji historycznej właśnie poezja
jest najpewniejszym środkiem utrwalania w ludziach pamięci o wspólnej tradycji. [...] Stąd tak

5