Page 12 - Fizyka, Spotkania z fizyką, ćwiczenia, klasa 7

Korzystam z informacji

Podstawowe rodzaje oddziaływań

Każde oddziaływanie, które obserwujemy wokół nas, jest jednym z czterech
oddziaływań podstawowych (inaczej fundamentalnych) występujących w przyro-
dzie: elektromagnetycznym, grawitacyjnym, silnym lub słabym, albo ich pochodną.

Oddziaływanie grawitacyjne Oddziaływania elektromagnetyczne
Dzięki niemu nie tylko ludzie, lecz także otaczające Odpowiadają m.in. za elektryzowanie się suchych
ich powietrze nie ulatują w przestrzeń kosmiczną, włosów, przyleganie magnesu do drzwi lodówki
ciała spadają na Ziemię, a Ziemia wraz z innymi pla- i błyskawice. Są tak powszechne, ponieważ wystę-
netami porusza się wokół Słońca. Jest najsłabsze pują między cząsteczkami, atomami oraz we-
ze wszystkich znanych oddziaływań i choć ma nie- wnątrz samych atomów. Podobnie jak oddziały-
skończony zasięg, maleje wraz z odległością. Gdy- wanie grawitacyjne, mają nieskończenie daleki
by przedmiot o masie 5 kg znalazł się na wysokości zasięg. Dzięki temu, że ludzie ponad sto lat temu
10 km, siła, z jaką przyciągałaby go Ziemia, zmala- zrozumieli, w jaki sposób obiekty mogą oddziały-
łaby tylko o około 0,3%. Jednak gdyby umieścić go wać elektromagnetycznie na odległość, dziś mo-
na wysokości 2640 km nad powierzchnią Ziemi, to żemy przesyłać informacje poprzez radio, telewi-
siła grawitacji zmalałaby już dwukrotnie. zję czy telefonię komórkową.

Oddziaływania silne są około 100 razy silniejsze niż oddziaływania elektromagnetyczne, ale ich
zasięg jest niezwykle mały – mniejszy niż 0,00001 średnicy atomu. Występują w jądrach atomowych,
które dzięki nim się nie rozpadają. Żeby rozbić jądro na pojedyncze cząstki (nukleony), potrzeba niepo-
równywalnie więcej energii, niż żeby oddzielić od siebie atomy tworzące cząsteczkę.
Oddziaływania słabe są silniejsze niż oddziaływania grawitacyjne, ale słabsze niż elektromagnetycz-
ne i podobnie jak oddziaływania silne mają bardzo niewielki zasięg. Odgrywają ważną rolę w tzw. roz-
padach promieniotwórczych, czyli przemianach jąder atomów w inne jądra, którym towarzyszy emito- Zapamiętaj!
wanie różnego rodzaju promieniowania.

• W przyrodzie można zaobserwować m.in. oddziaływania, które zachodzą na odległość –
grawitacyjne, elektrostatyczne, magnetyczne – oraz przy bezpośrednim kontakcie ciał –
mechaniczne.
• Wszystkie oddziaływania są wzajemne.
• Statyczny skutek oddziaływań związany jest z odkształceniem ciała.
• Dynamiczny skutek oddziaływań związany jest ze zmianą prędkości ciała.

12