Page 21 - Biologia na czasie 3 - podręcznik

Replikacja DNA

wielokrotnie powtórzone kilkunukleotydowe od- y Regulacja replikacji DNA
cinki DNA o takiej samej sekwencji. Replikacja DNA podlega ścisłej regulacji. Dzięki
Telomeraza nie jest aktywna w starszych ko- temu:
mórkach, dlatego końce chromosomów ulegają v zachodzi ona tylko raz przed każdym po-
w nich stopniowemu skracaniu. Ubytki DNA działem komórki. Dzieje się tak, ponieważ
następują jednak przez większość podziałów białka powodujące rozpoczęcie replikacji są
w utworzonych wcześniej sekwencjach telome- usuwane z DNA po powstaniu oczka replika-
rowych, dzięki czemu sekwencje kodujące genów cyjnego. Zapobiega to tworzeniu wielu kopii
nie ulegają uszkodzeniu. Obecnie uważa się, że DNA macierzystego;
skracanie się telomerów jest związane ze starze- v jest ona zatrzymywana w warunkach nie-
niem się organizmów. korzystnych dla komórki. W wypadkach,
kiedy DNA zostaje uszkodzony (np. na skutek
Czy wiesz, że… promieniowania jonizującego), w komórce są
Prawidłowe działanie telomerazy jest niezbędne wytwarzane białka, które uczestniczą w jego
dla komórek. Gdy jest ono zaburzone, docho- naprawie. Ich obecność wstrzymuje replikację
dzi do nadmiernego skracania lub wydłużania DNA do czasu usunięcia uszkodzeń. Zapobie-
końców cząsteczek DNA. Zaburzenia takie ga to powstawaniu nieprawidłowych cząste-
występują np. w chorobach nowotworowych. czek DNA.

telomeraza
1 Telomeraza przyłącza się do

matrycowy DNA RNA końca matrycy nici opóźnionej
nici opóźnionej białko dzięki temu, że w jej skład
wchodzi RNA o sekwencji
komplementarnej do tej nici.
5' 3' T T T T T T T T
A GGGG GGGG GGGG
T T T T T T T T A A T T T T T T T T G G G G TTTT T T T T A GGGGGGGG GGGG GGGG A
T C C C
A
3' A A A A T 5' 3' A A U CC C C A A A U U
5'
DNA nowo wolne nukleotydy
zsyntetyzowany 2 Telomeraza dodaje nukleotydy DNA do

końca 3' matrycy nici opóźnionej. Są one
komplementarne do zawartego w niej RNA.
? Pomyśl
5' 3'
T T T T T T T T T T A GGGG GGGG GGGG T T T T T T T T G G G G TTTT T T T T A GGGG GGGG GGGG T T T T T T T T T T T T T A A A Czy telomeraza jest
A A
T
3' A A A A T C C C 5' 3' A A U C C C A A A A U U 5' polimerazą DNA?
3 Telomeraza przemieszcza się

i dobudowuje kolejny fragment DNA.
5' 3'
T T T T T T T T T T A GGGG GGGG GGGG T T T T T T T T G G G G TTTT T T T T A GGGG GGGG GGGG T T T T T T T T A G G G G G G G G GGGG GGGG
A A
T C C C
3' A A A A T 5' 3' A A U CC C C A A A A U U 5'

Mechanizm działania telomerazy.

19