Page 80 - Biologia, Biologia na czasie, podręcznik, klasa 2, zakres rozszerzony

Ryby – żuchwowce

6.3. pierwotnie wodne

Zwróć • cechy charakterystyczne ryb, • przystosowania ryb do życia w wodzie,
uwagę na: • budowę i czynności życiowe ryb, • znaczenie ryb w przyrodzie i dla człowieka.

Ryby (Pisces) są kręgowcami pierwotnie wod­ umięśnionego ogona i w mniejszym stop-
nymi, zasiedlającymi zarówno wody słone, jak niu ruchy tułowia. Granicę między tułowiem
i słodkie. Tylko nieliczne gatunki potrafią prze- a ogonem wyznacza otwór odbytowy.
trwać przez pewien czas poza środowiskiem
Pokrycie ciała ryb
wodnym. Ryby należą do zwierząt zmienno­
cieplnych. Wymiana gazowa odbywa się u nich Ciało ryb jest pokryte skórą zbudowaną z wie-
za pomocą skrzeli wewnętrznych. lowarstwowego naskórka (nabłonka) i skóry
właściwej. W naskórku znajdują się liczne
Ogólna budowa ciała ryb jednokomórkowe gruczoły śluzowe, których
Ryby charakteryzują się dużym zróżnicowaniem wydzielina zmniejsza tarcie podczas pływa-
rozmiarów i kształtów. Najmniejsze mają dłu- nia, oraz komórki barwnikowe wpływające
gość zaledwie kilku milimetrów, natomiast naj- na ubarwienie ciała. Ubarwienie ciała pełni
większe – ponad 12 m. Kształt ciała ryb zależy głównie funkcję ochronną i może się zmieniać
głównie od trybu życia i warunków środowiska. pod wpływem czynników zewnętrznych (m.in.
Na przykład ryby zasiedlające strefę przydenną temperatury wody) oraz wewnętrznych (m.in.
zbiorników wodnych mają inne kształty niż zmian hormonalnych). Skóra właściwa ryb
gatunki żyjące w otwartej toni wodnej. U więk- jest zbudowana z tkanki łącznej. Cechuje się
szości ryb ciało jest bocznie spłaszczone i ma niezwykłą wytrzymałością mechaniczną dzięki
kształt wrzecionowaty. Dzięki temu podczas dużej zawartości i specyficznemu ułożeniu włó-
poruszania się łatwo pokonuje opór wody. kien kolagenowych. U większości ryb wytwo-
W ciele ryb można wyróżnić trzy części: rami skóry właściwej są łuski, które pełnią
głowę, tułów i ogon. W części głowowej znaj- funkcję ochronną. Wyróżnia się kilka rodzajów
dują się: oczy, parzyste otwory węchowe, otwór łusek:
gębowy oraz szczeliny skrzelowe, które u więk- łuski plakoidalne – występują u rekinów
szości gatunków są przykryte pokrywami i płaszczek. Mają postać ząbków, zbudowa-
(wieczkami) skrzelowymi. Ostatnia szczelina nych z zębiny i szkliwa, wyrastających z płytki
skrzelowa lub wolny brzeg pokrywy skrzelo- zagłębionej w skórze;
wej wyznaczają granicę między głową a tuło- łuski ganoidalne – występują rzadko, m.in.
wiem. Połączenie głowy i tułowia jest sztywne, u niszczuki i jesiotra. Są rombowate, kostne,
co zapobiega urazom podczas poruszania się pokryte warstwą ganoiny – twardej substancji
w wodzie – środowisku o dużej gęstości. Na podobnej do szkliwa;
tułowiu ryb znajdują się parzyste płetwy pier- łuski cykloidalne – występują m.in. u łososia
siowe i brzuszne (kończyny wiosłowe). Ponadto i dorsza. Są owalne, płaskie, ułożone dachów-
ciało większości ryb jest zaopatrzone w dodat- kowato. Należą do łusek elastycznych, nieza-
kowe płetwy nieparzyste: grzbietową, odby- wierających ganoiny;
tową i ogonową. U podstawy płetw znajdują się łuski ktenoidalne – występują np. u okonia
mięśnie, które umożliwiają wykonywanie bar- i sandacza. Są płaskie, zakończone grzeby-
dzo sprawnych ruchów. Siłą napędową więk- kiem, ułożone dachówkowato. Podobnie jak
szości ryb są przede wszystkim ruchy silnie łuski cykloidalne należą do łusek elastycznych.
402